Na początku XX wieku na wyspach Oceanu Spokojnego miejscowa ludność zaczęła budować obiekty przypominające lądowiska dla samolotów. Tubylcy zauważyli bowiem, że na lotniskach, z których korzystało stacjonujące tam wojsko, lądują samoloty, wypełnione różnymi dobrami. Nie pojmując mechanizmu tego zjawiska sądzili, że samoloty zsyłają bogowie i próbowali zyskać ich przychylność budując miejsca podobne do lotnisk, łącznie z wykonywaniem samolotów ze słomy.

Zabawne, prawda? Mniej, kiedy zaczniesz się zastanawiać, dlaczego właściwie tak dużą uwagę przywiązujesz do wyboru wystroju wigilijnego stołu, chociaż nie masz najmniejszej ochoty na spotkanie z rodziną. Jeśli myślisz, że piękny stroik sprawi, że wieczór będzie udany, to również jest myśle nie magiczne, tak, jak ludności budującej samoloty ze słomy.

Dzisiaj o autonomii, czyli umiejętności obserwacji i rozumienia rzeczywistości oraz doboru odpowiedniego zachowania, zamiast odtwarzania zachowań, które są nieefektywne.

Autonomia

Autonomia to stan, w którym jesteś w stanie decydować o zrobieniu tego, czego naprawdę pragniesz, zamiast tego, czego oczekuje od Ciebie szef lub znajomi, tego, co się zrobić powinno, co zrobić wypada, albo co nakazuje tradycja. Autonomię rozwijasz poprzez ćwiczenie umiejętności obiektywnej obserwacji i wnioskowania, doboru adekwatnego zachowania i wchodzenia w bliskie relacje.

Obserwacja

Z umiejętnością obserwacji i wyciągania wniosków przychodzimy na świat i tracimy ją w procesie dorastania, ale jest możliwa do przywrócenia poprzez trening. Obiektywne postrzeganie świata jest podstawą praktyki stoickiej i ma prowadzić do zdjęcia filtra nałożonego przez kulturę, wychowanie i doświadczenia, które zgromadziliśmy w trakcie życia. To trochę tak, jakby zakładano nam w dzieciństwie okulary, które zniekształcają obraz i z każdym rokiem pokrywają się coraz grubszą warstwą przekonań, rytuałów i sądów. Odzyskiwanie umiejętności obserwacji to taki proces czyszczenia tych okularów. Może z nadzieją na pozbycie się ich całkiem?

Elastyczne reagowanie

Umiejętność reagowania z różnych pozycji: biorąc pod uwagę to, co się zrobić powinno według zasad, które wpoili Ci rodzice, lub w sposób, który sprawi Ci najwięcej radości, a może w sposób, który po analizie wydaje się przynosić najwięcej korzyści. Dzięki treningowi różnych zachowań zyskujesz dostęp do szerokiego wachlarza opcji i możliwości elastycznego reagowania, zamiast odczuwać przymus powtarzania ustalonego schematu. Elastyczność, w odróżnieniu od sztywności, pomaga radzić sobie ze stresem i z kryzysami i jest jednym z filarów odporności psychicznej.

Wchodzenie w bliskie relacje

Wchodzenie w bliskie relacje wymaga otwartości, umiejętności mówienia o swoich uczuciach i opiniach oraz umiejętności przyjęcia perspektywy drugiej strony. To gotowość na podjęcie ryzyka ujawnienia siebie, aby zbudować bliskość. Nieumiejętność wchodzenia w bliskie relacje sprawia, że zajmujemy czas rozrywkami, rytuałami, small talkiem, wspólnym działaniem – ale bez tego poczucia głębokiego porozumienia, które płynie z wejścia w bliskość.

Droga do autonomii

Droga do autonomii zaczyna się od wzięcia odpowiedzialności za swoje zachowanie i zrozumienia, w jaki sposób przyczyniam się do swoich problemów. Dalej droga prowadzi przez modyfikację zachowania aż do zmiany mechanizmów działania na takie, które zapewniają realizację potrzeb. Wyzwaniem na tej drodze, poza trudnością w dostrzeżeniu własnych wzorców działania, jest trudność w znalezieniu własnej drogi. Przynajmniej dla mnie to niełatwe – bo potrafię już uświadomić sobie, czego nie chcę i wiem, jak to zmienić, ale nie zawsze umiem sobie wyobrazić, jak może wyglądać alternatywne działanie. W takich sytuacjach pomaga mi korzystanie ze wsparcia osób, które pokazują mi inną perspektywę.

Chcesz wejść na drogę do autonomii?

Zacznij od analizy tego, jak działasz w chwili obecnej.

Przypomnij sobie sytuację, w której doświadczyłaś silnego stresu.

• Obserwacja: Co w tej sytuacji myślałaś a) o sobie? b) o innych? c) o życiu?
• Elastyczne reagowanie: Czy zachowałaś się w sposób odruchowy, czy miałaś świadomość, że możesz wybrać to, jak się zachowasz i miałaś jasność, jakie inne działanie możesz podjąć?
• Wchodzenie w bliskie relacje: Czy podzieliłaś się z innymi swoimi uczuciami?  

Następnie przyjrzyj się swoim odpowiedziom i zastanów się:

• Obserwacja: Czy to, co myślę o a) sobie, b) innych i c) życiu zniekształca mój odbiór rzeczywistości? co innego mogę pomyśleć? czy zmiana moich przekonań może pomóc mi dostrzec więcej opcji zachowania w sytuacji, w której się znalazłam?
• Elastyczne reagowanie: Jak inaczej mogę się zachować w takiej sytuacji? a może mogę zrobić coś, żeby wcale nie wchodzić w sytuację stresową?
• Wchodzenie w bliskie relacje: Jak mogę otwarcie podzielić się swoimi uczuciami?

Wpis ilustruje fragment obrazu Moniki Lisieckiej „Open your eyes”.